نورپردازی سرویس بهداشتی
نورپردازی سرویس های بهداشتی
حمام و توالت از فضاهای مهم و پر استفاده عرصه های مسکونی می باشند، بنابراین نورپردازی درسرویس های بهداشتی و رعایت اصول روشنایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. عنوان سرویس های بهداشتی در کاربری مسکونی معمولا شامل توالت - توالت خصوصی و مهمان و حمام می باشد. هر کدام از این فضاها شامل ریز فضاهایی هستند که در ادامه این گفتار به آنها اشاره می شود. همانطور که در سایر مقالات مطرح شد، نورپردازی هر عرصه را می توان با دو نگرش بررسی کرد:
- رویکرد اصول نورپردازی
- رویکرد مفاهیم زیبایی شناسی و دکوراتیو
در فضای مورد بررسی در این جستار هم، یعنی روشنایی سرویس های بهداشتی ابتدا به پیاده سازی نکات علمی اشاره می کنیم، سپس به مفهوم نورپردازی در این فضا از دید زیبایی شناسی نگاهی می کنیم.
اصول نورپردازی در سرویس های بهداشتی
توالت و حمام هر کدام شامل یک بخش روشویی هستند، در توالت یک قسمت سنگ توالت – ایرانی یا فرنگی یا هردو - و در حمام یک قسمت دوش یا وان وجود دارد. البته که در بعضی از حمام ها سنگ توالت هم وجود دارد. تمامی این قسمت ها به عنوان ایستگاه های کاری محسوب می شود که هرکدام کاربری جداگانه ای را دارند، بنابراین بر اساس اصول علمی هر کدام از این بخش های گفته شده باید دارای یک نورپردازی با تکنیک موضعی خاص باشند که در این تکنیک و در این نوع فضاها می توان از انواع چراغ مثل پنل های سقفی توکار یا روکار در سقف سرویس های بهداشتی و بر روی سنگ توالت و دوش و از چراغ های سقفی و بالای آینه ای در قسمت روشویی بهره برد. چون اکثرا عرصه های مورد بحث به لحاظ ابعادی فضاهای بزرگی نیستند، همین نورهای موضعی می توانند روشنایی عمومی را هم تامین کنند اما در سرویس هایی بر اساس سلیقه کارفرما و ایده طراح دکوراسیون و یا به دلیل اینکه فضا مساحت بیشتری دارد، می توان از چراغ هایی به صورت جداگانه برای روشنایی عمومی استفاده کرد. چراغ های دیواری یا سقفی جز تجهیزات نورپردازی عمومی در این فضاهاست.
به صورت کلی استفاده از لایه بندی در نورپردازی در یک فضا بیشتر توصیه می شود چون هم کیفیت نورپردازی بهینه می شود و هم به لحاظ زیبایی شناسی جذاب تر است. چراغ ها در قسمت روشنایی عمومی می توانند به صورت عیان یا مخفی کار شوند، گرچه نورمخفی، شدت روشنایی زیادی ندارد و بیشتر جنبه بصری آن اهمیت پیدا می کند. ولی در تکنیک موضعی مخصوصا در قسسمت روشویی پیشنهاد می شود از چراغ هایی با روشنایی مستقیم - غیرمخفی - استفاده شود. درهمه ریز فضاهای مورد بحث در سرویس های بهداشتی محل تجهیزات از اهمیت ویژه ای برخوردار است چون محل نصب چراغ ها باید در موقعیتی قرار گیرد که به هیچ عنوان برای کاربر در هنگام استفاده از ایستگاه های کاری ایجاد سایه نکند. مثلا در قسمت روشویی، محل نصب چراغ باید مشابه نورپردازی آینه های گریم باشد یعنی نورتخت و بدون سایه.
در مورد شدت روشنایی -Illuminance- بر اساس اصول استانداردی میزان روشنایی عمومی بین 50 تا100 لوکس و برای نورپردازی موضعی هم بین 200 تا 500 لوکس پیشنهاد شده است. شاخص نمود رنگ یا به عبارتی CRI رنگ در این فضا نیازی نیست عدد بالایی باشد چون در این عرصه ها کیفیت بصری رنگِ پیرامون اهمیتی ندارد. در مورد دمای رنگ چراغ ها توصیه می شود از رنگ نوری که بیشترین شباهت را به رنگ نور روز دارد استفاده شود، این بازه درجه ای بین 2700 تا 3000 کلوین – رنگ های گرم - پیشنهاد می شود. رنگ نور در این محدوده دارای حس روشن تر و واضح تری است. البته این انتخاب به پارامتر های دیگری همچون رنگ متریال و مبلمان فضا، ابعاد فضا و سبک طراحی آن نیز بستگی دارد. از دیگر نکات علمی قابل توجه در سرویس های بهداشتی مفهوم درجه حفاظت -IP- می باشد. البته در توالت داشتن درجه حفاظت بالا خیلی اهمیتی ندارد ولی در فضای حمام، هم به دلیل حضور رطوبت و هم به دلیل برخورد احتمالی آب با تجهیزات روشنایی، درجه حفاظت 65 برای چراغ ها پیشنهاد می شود.
مفاهیم زیبایی شناسی نورپردازی در سرویس های بهداشتی
در مورد این عنوان، باید گفته شود که فضایی تحت عنوان سرویس های بهداشتی بیشتر جز عرصه های کاربردی محسوب می شود و پیاده سازی مفاهیم زیبایی شناسی در نورپردازی در رده های بعدی قراردارد. در حمام و توالت که زیر مجموعه نورپردازی اماکن مسکونی قرار دارند، بیشترین تکنیک دکوراتیو نورپردازی، استفاده از ریسه ها نوری به صورت نورمخفی در سقف است. به صورت کلی در اکثر سرویس های بهداشتی، در وهله ی اول به دلیل حفظ تناسبات ابعادی فضا و در ادامه به دلیل مکانی برای نصب تجهیزات نوری از سقف کاذب استفده می شود. ولی به غیر از این، به کاربردن اصول زیبایی شناسی بیشتر متوجه شکل و فرم چراغ هاست که این موضوع خود تابع سلیقه کارفرما یا طراح و همچنین سبک طراحی فضاهای سرویس های بهداشتی است.
البته در دنیای امروز عرصه هایی مثل حمام جهت ریلکس کردن افراد هم استفاده می شود. یکی دیگر از جنبه های فوق العاده زیبایی نور در سرویس های بهداشتی - در صورت فراهم بودن امکان - استفاده از پنجره و نورطبیعی است.