تجهیزات پر استفاده در نورپردازی نمای ساختمان – ریسه نوری

نورپردازی نمای ساختمان با ریسه نوری

ذهنیت طراح روشنایی و انتخاب نوع تجهیزات با توجه به ایده های او، یکی از نخستین و مهمترین موارد در روند نورپردازی نمای ساختمان است. بنابراین شناخت ادوات و محصولات این شاخه علمی – هنری و آگاهی از ویژگی های فنی و بصری آنها برای هر طراح نورپردازی الزامی است. دراین گفتار، به معرفی یکی ازمحصولات پراستفاده این شاخه نورپردازی یعنی ریسه نوری می پردازیم و در کنار توصیف ساختار و ویژگی های فنی آن، عملکرد و مکان های مورد استفاده این محصول را بررسی می کنیم.
در ابتدا و به صورت اختصار و جهت یاداوری، به این موضوع اشاره می کنیم که در بررسی و در نهایت انتخاب محصول برای روشنایی نما باید به ویژگی های آنها حتما دقت کرد :

• عملکرد فنی (الکتریکی) و بصری (روشنایی) چراغ با توجه به هدف طراح و مکان مورد
  استفاده آن مثل پخش نور، نوع روشنایی، توان، رنگ نور و …
• ویژگی های فیزیکی مثل: ابعاد، وزن، جنس بدنه و …
• درجه حفاظت محصول دربرابر عوامل طبیعی و محیطی.
• نصب، تعمیر یا تعویض محصولات با توجه به مکان دسترسی آنها.

ریسه نواری و شلنگی

یکی از منابع بسیار پر کاربرد و پرطرفدار روشنایی جهت نورپردازی، چراغ هایی با شکل پخش نورخطی هستند، که در راستای این نوع روشنایی تجهیزات گوناگونی طراحی و ساخته شده اند که یکی از مهمترین و پر استفاده ترین آنها منابع نوری ریسه ای است. این شکل از تجهیزات هم در فضاهای داخلی مثل سقف های کاذب و هم در فضاهای بیرونی مثل نورپردازی محوطه و مخصوصا نورپردازی نمای ساختمان به صورت گسترده استفاده می شوند. ریسه ها معمولا به دو شکل وجو دارند: ریسه های نواری و ریسه های شلنگی.

ریسه نواری (LED Strip Light) چیست؟

این منبع نوری یک صفحه مدار باریک و انعطاف پذیر است که دارای ال ای دی هایی (LED:Light Emitting Diode) است از نوع SMD که با تراکم های متفاوت و طیف رنگ متنوع روی این صفحه چیدمان شده اند. این منابع نوری می تواند بدون پوشش باشد یا با رویه ای از جنس سیلکون شفاف و یا غیر شفاف پوشیده شده باشد رنگ نور ریسه های نواری به صورت تک رنگ و یا چند رنگ تولید می شود و همچنین این محصول قابلیت کنترل داینامکی رنگ نور (روشن شدن رنگ ها به صورت متناوب) را دارد. ریسه های نواری به صورت خطی و با طول مشخص، یا به شکل کلاف و در متراژ های گوناگون ارائه می شوند (ولتاژ های پایین در حلقه های 5 متری و ولتاژهای بالا در کلاف 100متری تولید می شوند). ریسه های نواری معمولا در اندازه های 5 سانتیمتری برای ولتاژ های پایین و در اندازه های 50 یا 100 سانتیمتری برای ولتاژ 220 ولت قابلیت برش دارند. نصب آنها یا با چسبی در پشت ریسه صورت می گیرد و یا با بست های دو پایه روی سطح مد نظر نصب می شوند. انعطاف ساختار بدنه محصول و همچنین باریک بودن آن امکان استفاده را در فضاهای متعددی فراهم کرده است.

ریسه شلنگی (LED Rope light) چیست؟

ریسه شلنگی یکی دیگر از انواع ریسه های نوری است. تعدادی ال ای دی در یک لوله استوانه ای از جنس اپوکسی یا سایر مواد پلیمری و به صورت شفاف یا غیر شفاف قرار می گیرد. به دلیل ساختار تماما گرد، پخش نور 360 درجه دارد. مهمترین تفاوت این ریسه ها با نوع نواری آن این است که لامپ ال ای دی به صورت مستقل در پوشش خود قرارگرفته اند. همانند ریسه های نواری دارای درجه حفاظت و تنوع طیف رنگی نورهستند، اما در بعضی از انواع این ریسه، چون از ال ای دی تک رنگ استفاده می شود و رنگی بودن محصول را با استفاده از پوشش رنگی فراهم می کنند، امکان تعویض رنگ وجود ندارد. این ریسه ها دارای شدت نور ملایم تری نسبت به ریسه های نواری هستند. همانطور که گفته شد به خاطر حضور لامپ LED نسبت به ریسه نواری کمی گرما تولید می کنند. در هنگام نصب هم باید به این نکته توجه شود که این نوع از ریسه ها بر روی سطوح منحنی، به راحتی می نشینند اما در کنج های زاویه دار به راحتی قرار نمی گیرند. بنابراین اگر قرار باشد در زاویه از ریسه شلنگی استفاده شود، بهتر است برش بخورد.

ویژگی های فنی ریسه ها

ریسه ها دارای تنوع ولتاژ ورودی هستند : ولتاژ 12، 24 و 220 ولت که بدیهی است برای مکان هایی که احتمال وجود جریان آب وجود دارد، بهتر است از ولتاژهای پایین استفاده شود و البته پر واضح است که باید برای هماهنگی ولتاژ های پایین با جریان برق شهری باید از مبدل استفاده کرد. قابل توجه است که از ولتاژ های پایین، معمولا تا حدود 6 متر طول بیشتر نمی توان استفاده کرد، به همین دلیل هم شرکت های تولیدکننده کلاف های ریسه را در متراژ های پایین، یعنی 5 متری ارائه می کنند و برای ولتاژ های بالا، کلاف های متراژ بیشتر.

چیدمان ال ای دی ها بر روی صفحه مدار با فواصل و تراکم های متفاوت، در میزان نوردهی ریسه ها تاثیرگذاراست. معمولا انواع ریسه ها در تراکم های 60، 120 و یا 180 در هر متر طول تولید می شوند. در ریسه نواری، چیدمان ال ای دی ها می تواند به صورت تک ردیفه، دو یا سه ردیفه باشد.

همچنین این نوع روشنایی بسته به اینکه قراراست در کجا (فضای داخلی یا بیرونی) مورد استفاده قرارگیرد، می تواند دارای درجه حفاظت (IP) متفاوتی باشد. معمولا ریسه هایی که در فضاهای داخلی مورد استفاده قرارمی گیرند دارای IP20 و ریسه های نورپردازی نمای ساختمان باید دارای IP65 باشند. انواع گوناگونی از ریسه ها که دارای بالاترین درجه حفاظت (IP68) تولید می شوند که جهت استفاده در آب مثل استخرها، قابل استفاده می باشند.

یکی دیگر از موارد قابل توجه در ویژگی های فنی ریسه ها نواری ، سایز چیپ های SMD است که درساختارآنها به کاربرده می شود و اسامی ریسه ها بر اساس آن طبقه بندی می شود. نمونه هایی از این مدل ها به شکل زیر می باشد:

• ریسه SMD مدل 3528
• ریسه SMD مدل 3014
• ریسه SMD مدل 5050
• ریسه SMD مدل 2835

همانطور که اشاره شد، در بعض از انواع ریسه های نواری، صفحه مدار در پوششی غیر شفاف از جنس سیلیکون قرار می گیرد. این محصول که به اسم ریسه نئون فلکسی شناخته می شود، به دلیل حضور این متریال مات، دارای پخش نور یکنواخت تری است و در عین حال نسبت به ریسه ها با پوشش شفاف، کم نورتر است. ولی به دلیل دیده نشدن دیودهای الی ای دی، به لحاظ دکوراتیو بهتر است و می توان برای مکانهایی استفاده کرد که که محفظه ای برای قرار دادن ریسه وجود ندارد و منبع نوری کاملا دیده می شود.