صفحه اصلی نورپردازی و روشناییمفاهیم و اصطلاحات شارنوری، شدت نور، شدت روشنایی و درخشندگی در نورپردازی

شارنوری، شدت نور، شدت روشنایی و درخشندگی در نورپردازی

توسط عبدالرضا بدیعی
شار نوری و شدت نوری در نورپردازی

شار نوری، شدت نور روشنایی و درخشندگی در نورپردازی

نیاز به مفهوم کمیت از اصول پایه در همه رشته های علمی است؛ در هر صنعتی با ارزیابی کمی در کنار ارزیابی کیفی، محصولات آن صنعت، مطرح شده و در بازار ارتقاء پیدا کرده یا افول می کنند.  از آنجا که بخش عمده ای از تصورات انسان بصریهستند، در علم نورپردازی کمیت های روشنایی و کیفیت مناسب آنها برای عملکرد بهینه ضروری است؛ که این مأموریت یعنی تهیه تجهیزات با کمیت و کیفیت بهتر و با قیمت پایین تر برای کاربران بر عهده مدیریت روشنایی می باشد. از طرفی مانند سایر علوم برای فعالیت در علم نورپردازی هم، آگاهی و تسلط بر مفاهیم پایه، اصطلاحات و کمیت های آن جز مقدمات است که شناخت این مقدمات، طراحان نور درسطوح حرفه ای و مصرف کنندگان را در سطوح پایین تر درانتخاب هرچه درست تر محصولات کمک می کند. در ادامه به معرفی و بررسی مفاهیم و اصطلاحات اصلی کمی و کیفی این علم می پردازیم.

معرفی کمیت های روشنایی

شار نوری در نورپردازی (luminous Flux)

از مهمترین مفاهیم در نورپردازی شارنوری است که به آن جریان نوری هم گفته می شود و عبارت است از مجموعه امواج نورانیِ قابل رویت که درواحد زمان ازمنبع نورانی درهمه جهات خارج می شود. این اصطلاح برای بیان میزان نوردهی یک منبع استفاده می شود. شار نوري با علامت ϕ (فی) نمایش داده می شود و واحد آن لومن (Lm) است.

شار نوری در نورپردازی

شار نوری مفهومی است مهم که سازندگان تجهیزات روشنایی، کمیت آن را در قسمت مشخصات فنی در سایتها، یا بر روی جعبه محصولات خود درج می کنند. در جدول زیر شار نوری لامپ LED حبابی برند EDC از سایت لایت هوم برای مثال ارائه شده است.

شار نوری(لومن)لامپ LED بر اساس توان

470 تا 495

5 وات

617 تا 648

6 وات

780 تا 821

7 وات

881 تا 1041

9 وات

1210 تا 1334

12 وات

1860 تا 1958

15 وات

2103 تا 2214

​18 وات

شدت نور در نورپردازی (Luminous Intensity)

درتعاریف پایه علم نورپردازی و کمیت های روشنایی، شدت نورعبارت است ازمقدار شار نوری که در قسمتی از فضا و در جهت معینی ( نه در تمام جهات) از منبع نور ساطع می شود. واحد این مفهوم شمع یا کاندلا(Cd) است.

شدت نور در نورپردازی

با توجه به اینکه بعضی از لامپها دارای رفلکتور هستند، بدیهی است که دو لامپ با شار نوری و توان برابر اما دارای رفلکتور با زاویه غیر یکسان، دارای شدت نور متفاوت هستند. یعنی اینکه لامپی که دارای رفلکتوری با زاویه کوچکتر است، شدت نور بیشتری دارد؛ چون شار نوری عملا در زاویه محدود تری متمرکز می شود. در ضمن دو منبع نوري با رنگ هاي مختلف اما داراي كاندلا يكسان به يك اندازه روشن به نظر مي رسند. برای مثال شدت نور یک لامپ هالوژن 50 وات با رفلکتور °38 برابر 1500 کاندلا و شدت نورهمین لامپ با رفلکتور°10 برابر 8200 کاندلا است.

شدت روشنایی در نورپردازی (IL luminance)

مقدار جريان نوري كه بر واحد سطح تابيده مي شود را شدت روشنایی گویند که در کمیت های نورپردازی واحد آن لوکس (LUX) است و با علامت E نمایش داده می شود. شدت روشنایی سطوح توسط دستگاه لوکس متر اندازه گیری می شود.

شدت روشنایی در نورپردازی

مقدار روشنایی مورد نیاز با توجه به کاربری هر فضا و بر اساس تحقیقات موسسات استاندارد در جداولی ارائه می شود. بنابراین طراحان نورپردازی باید با توجه به این داده ها اقدام به انتخاب تجهیزات مورد نظر کنند.

محاسبه لوکس در شدت روشنایی

قابل توجه است که در جداول ارائه شده زیر مقادیری که بصورت بازه درج شده ، با توجه به تقسیم بندی لوکس لازم جهت نورپردازی عمومی فضا یا نورپردازی کاربردی پیشنهاد شده است؛ مثلا برای کاربری آشپزخانه عدد 100-200 لوکس برای روشنایی عمومی ارائه شده و برای نورپردازی روی سطح کابینتها و میزکار750 لوکس روشنایی لازم است.

مکان

شدت روشنایی (LUX)

کمینه

پیشنهاد

استاندارد جامعه مهندسان روشنایی آمریکا

(ANSI)

کاربری مسکونی

 

 

 

نشیمن و پذیرایی

70

200

150

اتاق خواب

50

100

 

آشپزخانه

100

200

550

سرویسهای بهداشتی

50

100

 

راهرو، لابی ، پلکان

50

150

 

کاربری اداری

 

 

 

حسابداری

300

600

1600

بایگانی

100

300

750

اتاق کنفرانس

200

500

1100

اتاقها

200

500

 

اتاق انتظار

150

500

 

سایر فضاها

 

 

 

کتابخانه (سالن مطالعه)

100

200

300

مکانهایی با تردد محدود

(انبارو زیرزمین و پارکینگ)

50

100

 

تجاری(مغازه)

300

500

 

رختکن

50

100

 

کارهای دقیق

(میز مونتاژ قطعات،میز آزمایشگاه)

700

1000≤

 

مجموعه ورزشی

200

400

 

کلاس درس

300

500

500

اتاق نگهبانی

200

 

 

کافه

200

 300

 

آمفی تئاتر

200

500

500

اتاق تاسیسات(موتورخانه)

200

500

 

شدت روشنایی فضاها بر حسب لوکس

شدت روشنایی (LUX)نوع فعالیت (میزان دقت)

50-100

حمل و نقل

125-250

کار غیر دقیق

250-500

کار نیمه دقیق

500-1000

کار دقیق

1000

کار خیلی دقیق

درخشندگی در نورپردازی (luminance)

از دیگر کمیت های بسیار پر اهمیت نورپردازی، شدت نوری است كه از واحد سطح یک منبع روشنایی ساطع یا از سطوح بازتابش می گردد و به چشم انسان می رسد؛ به بیانی ساده تر، نوری که از منبع نوری خارج می شود بخشی از آن مستقیما به چشم ما می رسد و بخشی بعد از برخورد به سطوح منعکس شده (میزان انعکاس بسته به ضریب بازتابش متغیر است) و توسط چشم دیده می شود به این مفهوم درخشندگی گویند. واحد آن کاندلا بر مترمربع است (Cd/m2 ) که به آن نیت (Nit) هم گفته می شود. قابل ذکر است که اگر دو منبع نوري با ابعاد مختلف داشته باشيم كه شدت نور يكساني داشته باشند، منبع نور كوچكتردرخشانتر به نظر خواهد رسيد؛ همچنین نور تابيده شده به سطوح مختلف، هرچه اين سطوح براقتر باشند، مقدار نور بيشتري به چشم منعكس شده و سطوح براقتر به نظر ميرسند. در موردسطوح روشن شده، ميزان نوري كه از آن سطوح به چشم ما مي تابد با ضريب انعكاس سطح وميزان شدت روشنايي آن، متناسب است؛ بديهي است هرچه ضريب انعكاس بالاتر باشد ميزان درخشندگي بيشتر خواهد بود.انتخاب یا محاسبه ی نادرست میزان درخشندگی می تواند اثر منفی بر روی چشم انسان بگذارد.

درخشندگی در نورپردازی

بطور كلي در این کمیت روشنایی دیدن اشياء (بدون تفکیک رنگ) در درخشندگي حداقل 01/0 کاندلا بر مترمربع مقدور است (ديد شب)، اما در محدوده درخشندگي بين 01/0 تا 3 كاندلا برمتر مربع ديد برخي رنگهاي تيره امكان پذيرمي گردد؛ ولي در درخشندگي بالاتر از 3 كاندلا برمترمربع تشخيص رنگ بطور كامل امكان پذير مي گردد (ديد روز). بيشترين ميزان درخشندگي قابل تحمل براي چشم انسان در حين ديد مستقيم، حدودا 7500 كاندلا بر متر مربع است. خيرگي يكي از اصطلاحات و صدمات رایج در انجام فعاليتهاي بصري است كه از افزايش مفرط روشنايي در ميدان بصري افراد بوجود مي آيد و معمولا از دو طريق آزار چشمي و محدوديت فعاليت ، باعث اختلال در كار مي شود. مثلا درخشندگی خورشید 109 * 2 کاندلا بر مترمربع و لامپ رشته ای 100 وات 105 * 5 کاندلا بر مترمربع است ؛ بنابراین می تواند خیرگی ایجاد کرده و باعث صدمه به ساختار فیزیولوژیک چشم می شود. بنابراين توصيه مي گردد كه با راهکارهایی مثل کاهش شدت روشنایی روی سطوح با خارج کردن از محدوده ی دید مستقیم (محدوده زاويه اي °45 ) و یا استفاده از سطوحی با ضریب بازتابش پایین خیرگی کنترل شود.

مقالات مرتبط

اشتراک
اعلام به من
guest
2 نظرات
قدیمی تر
جدید تر بیشترین امتیاز
Inline Feedbacks
View all comments
trackback
توان الکتریکی، بهره نوری، ضریب بهره الکتریکی - مجله خبری لایت هوم
3 years ago

[…] بیشتر می دانند، درصورتی که روشنایی یک منبع، مربوط به شار نوری (luminous Flux) آن می […]

trackback
نورپردازی اداری نورپردازی کاربری اداری - مجله خبری لایت هوم
3 years ago

[…] ابعاد آنها بدست آوریم و سپس بر پایه جداول موجود درباره شدت روشنایی (لوکس هر کاربری)، میزان نوری که در بخش های گوناگون […]

2
0
دوست داریم نظرتونو بدونیم، لطفا دیدگاهی بنویسیدx